Việt Nam đang quan tâm, định hướng phát triển kinh tế -
xã hội gắn với hoạt động bảo vệ môi trường. Bên cạnh các mô hình kinh tế tuần
hoàn bước đầu hình thành đã đáp ứng yêu cầu giải quyết bài toán ô nhiễm môi
trường và ứng phó biến đổi khí hậu, thì việc giải quyết bài toán môi trường
nông thôn vẫn còn là vấn đề nan giải.
Theo báo cáo tại hội thảo góp ý dự thảo “Đề án Tăng cường
bảo vệ môi trường và cung cấp nước sạch trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn
2021-2025” thì lượng rác thải sinh hoạt ở khu vực nông thôn nước ta trung bình
mỗi năm khoảng 11 triệu tấn; chất thải chăn nuôi khoảng 127 triệu tấn; chất
thải trồng trọt 80 triệu tấn chất thải rắn và hàng triệu khối nước thải.
Hiện, tới 80% khối lượng rác thải rắn từ trồng trọt (rơm,
rạ) được xử lý bằng cách đốt hoặc vứt tại ruộng. Ngoài ra, trung bình mỗi năm
lượng rác thải từ bao bì thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) khoảng 19.000 tấn...
Mô hình HTX dịch vụ môi trường
Trong những năm vừa qua, để giải quyết bài toán môi
trường nông thôn, mô hình HTX dịch vụ môi trường (DVMT) đang nổi lên như là một
trong những giải pháp góp phần thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt và sản xuất
bảo vệ môi trường tại khu vực nông thôn.
Tuy nhiên, qua khảo sát, đánh giá chung cho thấy, thực
trạng hoạt động của đa số các HTX DVMT còn chưa hiệu quả, mang tính hình
thức. Các HTX DVMT hầu hết chỉ tổ chức được hoạt động thu gom rác thải
sinh hoạt rồi vận chuyển đến nơi chôn lấp hoặc lò đốt tập trung của địa phương,
một số nơi còn có các bãi rác lộ thiên tập trung sát khu dân cư gây ô nhiễm môi
trường, ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của cư dân.
Hầu hết các HTX DVMT chưa tổ chức được hoạt động phân
loại đầu nguồn, công nghệ tái chế, kỹ thuật chôn lấp rất thô sơ, không đảm bảo
tiêu chuẩn, lò đốt quy mô nhỏ có nguy cơ gây ô nhiễm thứ cấp cao… Bên cạnh rác
thải hữu cơ thì rác thải sinh hoạt và sản xuất ở khu vực nông thôn hầu hết là
túi nylon, chai nhựa, kim loại khó phân hủy.
Bên cạnh nguyên nhân do nội lực của các HTX DVMT còn yếu
về tài chính, sản phẩm dịch vụ đơn lẻ do thiếu kiến thức về kỹ thuật, công nghệ
xử lý môi trường, thì vấn đề chính sách hỗ trợ cho các hoạt động xử lý chất
thải quy mô nhỏ và mức thu phí của người dân trả cho các DVMT tại nông
thôn còn thấp (từ 3.000 đồng – 7.000 đồng/người/tháng) chỉ đủ cho các hoạt động
thu gom, trong khi các HTX DVMT cũng chưa có nguồn lực để đầu tư cho các hoạt
động vận chuyển và xử lý rác thải.
Với mức phí này, không những không hạn chế
được mức độ xả thải của người dân, mà còn không tạo được động lực để xã hội hóa
các hoạt động dịch vụ bảo vệ môi trường. Nhận thấy những vấn đề tồn tại trong
các mô hình HTX DVMT, Liên minh HTX Việt Nam đã chỉ đạo các đơn vị chức năng
trực thuộc, bên cạnh công tác tuyên truyền vận động thành viên HTX tham gia bảo
vệ môi trường, hỗ trợ thanh niên được đào tạo, có trình độ khởi nghiệp xây dựng
HTX thì đồng thời cũng khuyến khích các loại hình HTX nông nghiệp tổ chức thêm
các hoạt động DVMT để đa dạng hóa các loại hình dịch vụ, nâng cao thu nhập
cho thành viên, đồng thời giải quyết vấn đề tồn tại trong ngắn hạn của các HTX
DVMT về thu nhập và nguồn lực đầu tư.
Một điển hình về khởi nghiệp và phát triển mô hình HTX
trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường là HTX Nông nghiệp và Môi trường Xanh
Trường Phát tại xã Thọ Nghiệp, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Chủ tịch HĐTV kiêm
Giám đốc HTX là anh Trần Văn Trường sinh năm 1987, người con quê hương, sau
thời gian học tập tại Thành phố, đem kiến thức trở về góp phần xây dựng kinh tế
quê hương.
Được sự ủng hộ của gia đình có truyền thống
về cơ khí chế tạo máy nông nghiệp và đặc biệt được sự ủng hộ của chính quyền
địa phương, anh Trường đã vận động thành lập HTX Nông nghiệp và Môi trường Xanh Trường Phát vào
năm 2020. Với nhiệt huyết, trí tuệ và tinh thần dám nghĩ dám làm của tuổi trẻ,
HTX đã tận dụng những lợi thế của địa phương để phát triển và thu được những
kết quả bước đầu đáng khích lệ.
Anh
Trần Văn Trường cùng cán bộ Trung tâm KHCN&MT đánh giá hiệu quả của thiết bị
phân loại rác thải.
Ban lãnh đạo HTX bên cạnh sản
xuất nông nghiệp, nhận thấy những vấn đề về ô nhiễm môi trường ở địa phương, đã
đề xuất và được sự ủng hộ của chính quyền để đầu tư, tổ chức dịch vụ thu gom,
xử lý rác thải.
Ban đầu, HTX Nông nghiệp và Môi trường Xanh Trường Phát cũng
chỉ tổ chức hoạt động đơn giản về thu gom và chôn lấp rác thải sinh hoạt, đồng
thời huy động nguồn lực từ thành viên, đầu tư xây dựng khu giải trí thể thao
trên nền bãi rác của địa phương để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Nhưng với
những kiến thức tham khảo từ tài liệu và thực tiễn tại nhiều cơ sở xử lý rác
thải, ban lãnh đạo HTX đã quyết tâm tổ chức hoạt động DVMT theo hướng chuyên
nghiệp, bền vững.
HTX đã mạnh dạn đầu tư hệ thống phân loại và xử lý rác
thải sinh hoạt với đầy đủ dây chuyền thiết bị gồm thiết bị phân loại rác hữu
cơ, rác vô cơ, nylon…, thiết bị làm sạch và sấy khô rác nylon, lò đốt, khu xử
lý rác hữu cơ… Mặc dù công suất còn khá nhỏ so với các xí nghiệp xử lý rác thải
chuyên nghiệp, nhưng các khâu quan trọng, HTX đều có thể đảm nhiệm.
Rác thải sinh hoạt từ các hộ gia đình được thu gom tập
kết về xưởng sản xuất đã được phân loại thành các phần riêng biệt, rác thải hữu
cơ được tái chế thành phân hữu cơ thông qua chế phẩm sinh học, rác thải nhựa
cứng được phân loại, rác thải nylon mỏng được làm sạch, khô để bán cho đơn vị
tái chế nylon. Phần còn lại rất nhỏ là các sành sứ, gạch đá, vải được đốt hoặc
chôn lấp.
Ban
lãnh đạo HTX đã quyết tâm tổ chức hoạt động dịch vụ môi trường theo hướng
chuyên nghiệp, bền vững.
Mạnh
dạn đầu tư công nghệ
Được sự giới thiệu của Liên minh HTX tỉnh Nam
Định, Trung tâm Trung tâm Khoa học Công nghệ và Môi trường (KHCN&MT) – Liên
minh HTX Việt Nam đã khảo sát và nhận thấy HTX Nông nghiệp
và Môi trường Xanh Trường Phát là một điểm sáng, đầy tiềm
năng trở thành một mô hình điển hình trong tổ chức dịch vụ bảo vệ môi trường
tại khu vực nông thôn. Nhận thấy những khó khăn trong việc tiếp nhận các công nghệ, kỹ
thuật mới về xử lý rác thải và sản xuất các sản phẩm tái chế, Trung tâm đã tập trung xây dựng
phương án hỗ trợ và chuyển giao công nghệ phù hợp với điều kiện của HTX như
hoàn thiện hệ thống thu gom, tái chế rác thải hữu cơ chôn lấp sau xử lý thì sử
dụng chế phẩm sinh học phối trộn với các phụ gia có sẵn tại địa phương để sản
xuất phân hữu cơ vi sinh.
Trung tâm cũng đã hỗ trợ thêm các xe đẩy tay, thùng rác cùng quần
áo bảo hộ lao động và chuyển giao công nghệ sản xuất hạt nhựa tái chế từ rác
thải nhựa (nylon, vỏ chai, thùng nhựa) đã phân loại cho HTX. Bên cạnh đó, Trung
tâm cũng đã tư vấn cung cấp cho HTX hệ thống quản lý môi trường ISO 14000:2015,
đây là chứng chỉ cần thiết khẳng định trình độ quản lý của HTX đối với hoạt
động kinh doanh cũng như quảng bá hình ảnh, khẳng định thương hiệu cho HTX trên
thị trường.
Trung
tâm đã tổ chức lớp tập huấn với mục đích nâng cao nhận thức về giảm thiểu rác
thải nhựa, chuyển giao công nghệ thu gom, phân loại, xử lý hiệu quả rác thải nhựa
cho thành viên của HTX Môi trường Xanh và các HTX trong khu vực.
Song song với việc tư vấn và
triển khai hỗ trợ, Trung tâm đã tổ chức lớp tập huấn với mục đích nâng cao nhận
thức về giảm thiểu rác thải nhựa, chuyển giao công nghệ thu gom, phân loại, xử
lý hiệu quả rác thải nhựa cho thành viên của HTX Nông nghiệp và Môi trường Xanh
Trường Phát và
các HTX trong khu vực. Lớp tập huấn diễn ra thành công với sự có mặt của 30 đại
biểu đại diện cho các HTX trong tỉnh. Qua lớp tập huấn, Trung tâm cũng nhận
thấy hầu hết các HTX DVMT chỉ đang dừng lại ở công đoạn thu gom rác mà chưa có
kiến thức nhất định trong việc áp dụng các công nghệ xử lý và tái chế rác thải
vào hoạt động sản xuất kinh doanh.
Ngày 17/12/2021, tại huyện Xuân Trường, Trung
tâm KHCN&MT đã phối hợp với Liên minh HTX tỉnh Nam Định tổ chức nghiệm thu
và bàn giao các nội dung hỗ trợ xây dựng mô hình HTX thu gom, phân loại và xử
lý hiệu quả rác thải nhựa cho HTX Nông nghiệp và Môi trường Xanh Trường Phát (xã
Thọ Nghiệp).
Tham dự buổi lễ bàn giao nghiệm thu có ông Trần Văn Phiệt
– Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Nam Định, ông Lê Tuấn An – Tổng giám đốc Trung
tâm KHCN&MT, ông Lê Thanh Huy – Chủ tịch UBND xã Thọ Nghiệp, cùng toàn thể
Hội đồng quản trị của HTX Nông nghiệp và Môi trường Xanh Trường Phát.
Đại diện Liên minh HTX tỉnh Nam Định, ông Trần Văn Phiệt
cho biết: Tuy HTX mới thành lập nhưng hoạt động rất tích cực và hiệu quả. Chính
vì thế, sự hỗ trợ của Trung tâm KHCN&MT, Liên minh HTX Việt Nam rất kịp
thời, phù hợp với tình hình và mục tiêu phát triển của HTX.
Trung
tâm KHCN&MT – Liên minh HTX Việt Nam đã phối hợp với Liên minh HTX tỉnh Nam
Định tổ chức nghiệm thu và bàn giao các nội dung hỗ trợ xây dựng mô hình HTX
thu gom, phân loại và xử ý hiệu quả rác thải nhựa.
Đây không
chỉ là hoạt động hỗ trợ cho HTX mà còn là hoạt động hỗ trợ cho phong trào bảo
vệ môi trường tại địa phương nói riêng và khu vực nông thôn nói chung. Ông
Phiệt đề nghị Trung tâm tiếp tục hỗ trợ HTX về công nghệ kỹ thuật để HTX phát
triển bền vững, tài sản hỗ
trợ được sử dụng đúng mục đích và phát huy hiệu quả cao.
Ông Lê Thanh Huy – Chủ tịch UBND xã Thọ Nghiệp cho biết
tình hình phân bổ dân cư trên địa bàn xã Thọ Nghiệp ngày càng cao dẫn đến mức
độ phát sinh rác thải từ hộ gia đình, trường học, cơ sở... ngày càng nhiều. HTX
đã đảm trách nhiệm vụ thu gom và xử lý rác thải giúp địa phương là một điều rất
đáng khích lệ.
Trước kia, khi chưa được thu gom xử lý, trên địa bàn xã
phát sinh rất nhiều các bãi rác tự phát gây mất mỹ quan. Nhưng đến nay, môi
trường, cảnh quan của địa phương đã đi vào quy củ, xanh – sạch – đẹp. Bên cạnh
đó, HTX đã tạo ra công ăn, việc làm cho hàng chục lao động địa phương. Qua các
hoạt động hỗ trợ của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam, chính quyền địa phương
thấy rất hiệu quả và đây là nguồn động viên to lớn từ Trung ương đối với địa
phương trong công tác bảo vệ môi trường.
Nguồn: vnbusiness.vn