Nói là phù hợp bởi mô hình này có thể khắc
phục được những hạn chế cố hữu của mô hình hợp tác xã (HTX) ở nước ta hiện nay:
Thiếu nền tảng công nghệ để kết nối, hợp tác, chia sẻ và hạn chế về tinh thần
kinh doanh, năng lực quản trị kinh doanh.
Việc tiếp cận là ứng dụng MH KTCS vào các mô hình tổ chức
và hoạt động của HTX sẽ giúp học hỏi, làm chủ được các yếu tố, nền tảng đổi mới
sáng tạo của nó vào khu vực kinh tế HTX, nhất là HTX nông nghiệp. Từ đó, đạt
được mục tiêu cuộc sống thịnh vượng, hạnh phúc cho thành viên và sự phát triển
bền vững cho đất nước. Đây cũng là một mục tiêu, nhiệm vụ được Chính phủ đề ra
trong Quyết định 749/2020 “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025,
tầm nhìn đến năm 2030”. Quan niệm về cuộc sống hạnh phúc cho xã viên và nông
dân dựa trên các tiêu chí đánh giá của Liên Hiệp Quốc.
Xu hướng tất yếu trên thế giới
Các chủ thể của MH KTCS là các cá nhân, hộ gia đình và
các tổ chức HTX, DN cũ và mới. Vận dụng tư tưởng kinh tế chia sẻ và công nghệ
cao trong kinh doanh vận tải đường bộ, Công ty khởi nghiệp công nghệ (Startup)
Uber. Mặc dù không sở hữu một chiếc ôtô và không phải trả lương cho tài xế, vẫn
tạo ra một mô hình đột phá về phương thức kinh doanh vận chuyển hành, với nhiều
tiện ích dịch vụ, huy động được nhiều nguồn lực xã hội mạnh hơn so với dịch vụ
vận taxi truyền thống. Nhờ vậy thị phần ngày càng mở rộng, thêm nhiều việc làm
cho xã hội, nâng giá trị Công ty lên gần 70 tỷ USD năm 2018 trước giai đoạn bị
sụt giảm.
Nhiều điểm tương đồng giữa mô hình KTCS và
kinh tế HTX.
Airbnb cũng là một DN khởi nghiệp thành công theo mô hình
kinh tế chia sẻ trong lĩnh vực đặt phòng khách sạn qua internet có giá trị vốn
hóa 31 tỷ USD (2018). Đồng thời, đã xuất hiện thêm nhiều DN tỷ đô trong các
lĩnh vực kinh doanh chia sẻ khác như thực phẩm: Eat With Me, Locar
Roots, WeFarm..; tài chính: Finpoint, Lendico, Crowfunding, .. Hay
như du lịch: onefinestay, TripAdvisor, Tripping.com...; Công việc, nơi làm
việc: Wework, Freelancer .com, Workspace on, TaskRabbit…
Đáng chú ý là các tổ chức này khi trở thành một tổ chức
có xu hướng mở rộng kinh doanh đa ngành bằng cách phát triển hệ sinh thái của
mình, kết nối các dịch vụ với nhau tạo nên sức mạnh hệ thống. Ví dụ, Grad ban
đầu vào Việt Nam (tháng 2/2014) chỉ có dịch vụ vận chuyển hàng khách bằng oto
và xe máy, đến nay đã có trên 300.000 xe công nghệ và thêm nhiều dịch vụ khác
như chuyển hàng, giao đồ ăn, đi chợ thuê, ví điện tử, …
Trong thời gian nhiều thành phố chống dịch Covid-19 bằng
phong tỏa, giãn cách xã hội, nó đã phát huy được sức mạnh công nghệ của nó đem
lợi ích lưu thông hàng hóa cho xã hội mà các phương tiện vận chuyển truyền
thống không làm được.
Theo hãng kiểm toán quốc tế nổi tiếng PwC, nền kinh tế
chia sẻ sẽ phát triển thành một thị trường trị giá 335 tỷ đô la vào năm 2025 ở
Mỹ. Đại dịch Covid -19 bùng phát hai năm gần đây buộc con người phải làm việc
nhiều hơn trên các nền tảng công nghệ số, kinh tế chia sẻ là một bộ phận của
nền kinh tế số tăng nhanh về tốc độ và tăng mạnh về quy mô so với các dự báo
trước Dịch như trên.
Phù hợp với bối cảnh kinh tế Việt Nam
Tuy KTCS cũng có mặt trái và khuyết điểm, song nhìn tổng
quan, đây là một hình kinh tế mới, có nhiều ưu điểm, cần ứng dụng và phát triển
tại Việt Nam.
Vì vậy, Chính phủ đã có các quyết sách quan trọng, ví dụ
như Quyết định số 749 TTg/2020 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt “Chương
trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 30” ; Quyết định
999 TTg/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Đề án thúc đẩy mô hình kinh tế
chia sẻ”; Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã xây dựng “Báo cáo Đánh giá tác động của một
số loại hình KTCS chính đối với nền kinh tế”…
Kinh tế chia sẻ dù đã hình thành ở Việt Nam
vài năm gần đây nhưng vẫn chậm hơn so với thế giới.
Điều này cho thấy, mô hình KTCS đang là một trong những
mô hình kinh tế mà Việt Nam đang đánh giá cao và sẽ theo đuổi thực hiện.
Khu vực KTTT, HTX ở Việt Nam đang là một thành phần quan
trọng của nền kinh tế. Nếu so sánh mô hình HTX với mô hình KTCS, sẽ thấy giữa
có một số điểm chung như về tư tưởng và nguyên tắc quản trị tổ chức. Đó là cả
hai đều nhấn mạnh mục tiêu chia sẻ, sử dụng các nguồn lực để đạt hiệu quả cao
hơn kinh tế cá thể và không tuyệt đối hóa mục tiêu lợi nhuận.
Cả hai có chung về nền tảng đạo đức, coi trọng yếu tố
tình thương, sự san sẻ và hợp tác cùng có lợi, giống nhau một phần nền tảng
pháp lý.
Sự khác biệt giữa hai mô hình này thể hiện ở các đặc
điểm, tiêu chí: Mô hình kinh tế truyền thống với mô hình kinh tế hiện đại: Kinh
tế nền tảng hay kinh tế số; Kinh tế chia sẻ giao kết giữa người dùng với người
cung cấp dịch vụ bằng hợp đồng điện tử trong từng giao dịch với ưu thế nhanh,
tiện lợi, chi phí thấp, minh bạch; KTCS hoạt động trên các nền tảng công nghệ
số, yếu tố mà HTX chưa tiếp cận được.
Về hiệu quả kinh doanh, khả năng phát triển quy mô tổ
chức và thị trường kinh doanh thì KTCS cao gấp nhiều lần HTX vì với đặc tính
của kinh tế số, nó không bị hạn chế bởi địa phương và không bị giới hạn về
không gian và thời gian. Kinh tế chia sẻ có tinh thần kinh doanh, tinh thần
doanh nghiệp cao hơn nhiều so với mô hình HTX của ta có mục tiêu ổn định thu
nhập và sinh kế trong nội bộ, ưu tiên đảm bảo việc làm và dịch vụ chung cho các
thành viên. Nó có thể đem lại sự giàu có cho những người chủ DN và một số cán
bộ quản lý và mức thu nhập trung bình khá cho người công nhân hay nhân công
trực tiếp cung cấp dịch vụ.
Tóm lại, sự tiên tiến, hiệu quả kinh tế cao hơn hẳn của
MH KTCS với MH HTX hiện nay, trước hết ở hai yếu tố: Đó là, có tinh thần kinh
doanh và năng lực quản trị kinh doanh của DN và có công nghệ số và nền tảng
công nghệ KTCS. Mức thu nhập trung bình của người lao động trong MH KTCS cao
hơn trong HTX. Do đó, nó thu hút nhiều lao động nông thôn bỏ làm nông nghiệp
đến các đô thị làm nhân công cho các DN theo MH KTCS.
Vì vậy, Quyết định 749 TTg/2020 của Thủ tướng Chính phủ nói đến
sáng kiến “Mỗi nông dân là một thương nhân, mỗi hợp tác xã là một doanh nghiệp
ứng dụng công nghệ số” là nói đến vấn đề hay mục tiêu ứng dụng kinh tế số, KTCS
vào HTX; nông dân cần có tư duy của doanh nhân, HTX cần học hỏi, nâng cao kỹ
năng công nghệ số và năng lực quản trị kinh doanh của DN.
Giải pháp phát triển KTCS trong khu vực HTX
Với những phân tích ở trên, có 5 giải pháp định hướng
phát triển KTCS trong khu vực KTTT, HTX ở Việt Nam.
Thứ nhất, củng cố nền tảng đạo
đức trong HTX, phát huy yếu tố tình thương, sự chia sẻ giúp đỡ lẫn nhau, khuyến
khích lối ứng xử và kinh doanh trung thực, tử tế, tinh thần “tương thân, tương
ái”, giúp đỡ người nghèo khó, “không để ai bị bỏ lại phía sau”.
Ứng dụng KTCS vẫn là câu chuyện mới mẻ trong
khu vực HTX ở Việt Nam.
Thứ hai, ứng dụng các nền tảng công nghệ 4.0 vào SX-KD của HTX
theo tinh thần “kinh tế chia sẻ” để nâng cao giá trị nông sản, tăng hiệu quả
kinh doanh của HTX và thu nhập của người lao động. Nguyên tắc kinh tế chia sẻ
không đòi hỏi HTX nông nghiệp nào cũng phải mua sắm, sở hữu các phương tiện và
công nghệ hiện đại đòi hỏi vốn đầu tư lớn mà là tìm cách sử dụng các hình thức
kết nối, thuê, hợp tác kinh doanh với các tổ chức chuyên cho thuê tư liệu sản
xuất và tổ chức cung cấp công nghệ theo nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro
chia sẻ”,
Thứ ba, Nhà nước cần tăng đầu tư và có chính sách
khuyến khích đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho nông nghiệp, hỗ trợ nông dân
và các HTX nâng cao nhận thức và phát triển kỹ năng số để trở thành nông dân
số, biết sử dụng các thiết bị đầu cuối (smart phone, máy tính bảng, máy tính,
…) để mở rộng khả năng chia sẻ, quyền tự do lựa chọn và nâng cao nhận thức chính
trị, phòng chống tham nhũng,...
Thứ tư, đảm bảo cho cuộc sống hạnh phúc của bà con
nông dân trong cả nước trước năm 2025 với đủ 19 tiêu chí Xây dựng Nông thôn mới
theo Quyết định 1980/2016 của Thủ tướng Chính phủ, bao gồm các tiêu chí về kinh
tế, văn hóa, xã hội, môi trường… Với khoảng 65% dân số cả nước đang sống ở nông
thôn và số HTX nông nghiệp chiếm tỷ lệ cao nhất trong tổng số HTX thì nếu khu
vực nông thôn chưa thực sự hạnh phúc thì cả đất nước chưa có hạnh phúc, HTX
nông nghiệp thiếu hạnh phúc thì các thành viên của HTX thiếu hạnh phúc. Đại
dịch Covid -19 đã cho thấy nông nghiệp, nông thôn đã trở thành bệ đỡ cho ổn
định kinh tế, đảm bảo an ninh lương thực, xuất khẩu nông sản… Nông thôn cũng có
nhiều dư địa và chất lượng môi trường cao hơn thành thị. Đó là nguồn lực và lợi
thế cần được tiếp tục phát huy.
Thứ năm, tăng cường phòng chống, giảm thiểu các đau
khổ, mất mát của các HTX và bà con nông dân trước các thủ đoạn sai trái, xấu
xa, trái luật của các đối tượng giả danh hoặc lợi dụng mặt trái của công nghệ
4.0, của KTCS để làm giàu bất chính.
Từ những phân tích về hiệu quả sản xuất – kinh doanh và
năng lực cạnh tranh của HTX so với mô hình DN và Chính sách, Quyết định của
Chính phủ về ứng dụng MH KTCS vào phát triển kinh tế. Rõ ràng, khu vực HTX, nhất
là HTX nông nghiệp cần thiết ứng dụng các công nghệ và mô hình kinh doanh của
Thời kỳ công nghiệp 4.0, trong đó có MH KTCS.
Nguồn: vnbusiness.vn