Những năm qua, khu vực kinh tế hợp tác, HTX trên địa bàn tỉnh ta có nhiều chuyển biến tích cực, từng bước đổi mới về tổ chức và hoạt động. Nhất là sau chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX 2012, HTX dần thích ứng hơn với cơ chế thị trường, khẳng định rõ hơn vai trò, vị trí của HTX trong nền kinh tế, góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ổn định chính trị ở cơ sở. Với vai trò, chức năng là tập hợp và hỗ trợ các HTX phát triển, Liên minh HTX tỉnh đã tiếp tục làm tốt công tác tư vấn, bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng cho các HTX, đơn vị thành viên.

Ðến thời điểm này, toàn tỉnh đã có 403 HTX chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX năm 2012; trong đó có 309 HTX lĩnh vực nông nghiệp; 41 Quỹ Tín dụng nhân dân cơ sở, 32 HTX tiểu thủ công nghiệp, thương mại và dịch vụ; 21 HTX giao thông vận tải. Có trên 386 nghìn thành viên tham gia HTX với tổng số vốn điều lệ đăng ký 1.010 tỷ đồng; vốn hoạt động có trên 3.300 tỷ đồng.

Trong số 403 HTX có 71 HTX thành lập mới. Tuy nhiên hiện vẫn còn nhiều HTX chưa chuyển đổi và gặp khó khăn trong quá trình chuyển đổi do chưa thống nhất được phương án sản xuất, kinh doanh, chưa huy động, phân chia được vốn góp và gặp khó khăn trong việc chuyển đổi tập trung chủ yếu ở các huyện Hải Hậu, Giao Thủy, Mỹ Lộc, Nam Trực, Ý Yên. Ðể hỗ trợ, tư vấn và bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng cho các HTX, đơn vị thành viên, từ năm 2012 đến nay, Liên minh HTX tỉnh đã hướng dẫn, tư vấn, hỗ trợ trực tiếp thành lập 48 HTX mới; hỗ trợ kinh phí tổ chức các hội nghị sáng lập viên, xây dựng điều lệ, phương án sản xuất, kinh doanh... Nhiều HTX có kiến nghị về những vướng mắc, khó khăn trong hoạt động đã được Liên minh HTX tỉnh phối hợp với các cơ quan chức năng và các cấp chính quyền địa phương kịp thời giải quyết đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho các HTX. Một số vụ việc có liên quan đến tổ chức, hoạt động của HTX được Ủy ban Kiểm tra Liên minh HTX tỉnh trực tiếp xem xét hòa giải hoặc kiến nghị và phối hợp với các cơ quan chức năng giải quyết như: HTX sản xuất, kinh doanh, dịch vụ nông nghiệp Giao Thiện (Giao Thủy), HTX mộc Ðồng Tâm (Ý Yên), HTX vận tải Quỹ Nhất (Nghĩa Hưng), HTX sản xuất, kinh doanh dịch vụ nông nghiệp 2-7, HTX vận tải Thành Nam (TP Nam Ðịnh)… Trong đó có nhiều vấn đề các HTX, đơn vị thành viên đều gặp phải trong quá trình thực hiện chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012. Chẳng hạn trong vấn đề thực hiện chính sách đất đai, đa số các HTX có trụ sở hoạt động độc lập, nhưng có khoảng 20% số HTX đang phải nhờ vào trụ sở UBND xã. Nguyên nhân nảy sinh do quá trình chuyển đổi và chuyển giao trước đây nên HTX không còn đất để làm trụ sở mà được UBND xã phân cho 1-2 phòng làm việc trong tòa nhà trụ sở UBND xã. Cũng chính vì điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất, kinh doanh dịch vụ của HTX. Bên cạnh đó, một số HTX đang có trụ sở hoạt động độc lập nhưng một số chính quyền địa phương “đòi” lại để giao cho đơn vị khác sử dụng. Khi tiếp nhận ý kiến đề nghị của các HTX, đơn vị thành viên, Ủy ban Kiểm tra Liên minh HTX tỉnh đã vào cuộc và phối hợp với các địa phương để giải quyết.

Bên cạnh đó, trong quá trình chuyển đổi và đăng ký thành lập mới, một số HTX còn gặp nhiều khó khăn, vướng về thủ tục đăng ký cho hoạt động của HTX bởi một số địa phương yêu cầu các HTX có một số giấy tờ ngoài quy định của Luật HTX năm 2012 và Nghị định 193/2013/NÐ-CP ngày 21-11-2013 của Chính phủ về hướng dẫn thi hành Luật HTX. Trong đó, Phòng Tài chính - Kế hoạch của các huyện, thành phố yêu cầu HTX khi đăng ký thành lập mới hoặc chuyển đổi phải có chứng minh thư (hoặc căn cước công dân), hộ khẩu (phô tô công chứng) của tất cả các thành viên HTX. Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Trần Văn Phiệt, Phó Chủ tịch kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Liên minh HTX tỉnh cho biết, yêu cầu này không đúng theo Luật HTX, gây khó khăn cho các HTX trong quá trình chuyển đổi. Bởi theo Luật HTX, HTX muốn thành lập chỉ cần có 5 loại giấy tờ gồm: Giấy đề nghị đăng ký HTX, liên hiệp HTX; điều lệ HTX; phương án sản xuất, kinh doanh; danh sách thành viên, danh sách hội đồng quản trị, giám đốc (tổng giám đốc), ban kiểm soát (hoặc kiểm soát viên) và nghị quyết thành lập HTX. Một nguyên nhân nữa khiến các HTX gặp khó khăn khi chuyển đổi và thành lập mới là do các phòng chuyên môn nơi đăng ký hoạt động sản xuất, kinh doanh yêu cầu HTX phải có thêm một loại giấy xác nhận trụ sở HTX do UBND địa phương nơi cư trú xác nhận. Nhưng khi đi xác nhận, UBND xã từ chối không xác nhận bởi điều này theo Luật HTX 2012 là không cần thiết.

Thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Liên minh HTX tỉnh đã thường xuyên phối hợp với các ngành liên quan tư vấn, giúp đỡ các HTX, đơn vị thành viên sản xuất, kinh doanh đúng pháp luật; nghiên cứu, định hướng giải quyết các khó khăn, vướng mắc đảm bảo quyền lợi công bằng, hợp pháp cho các HTX, thành viên và người lao động theo đúng quy định của pháp luật, tổ chức tập hợp, cầu nối, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho các mô hình kinh tế tập thể trong tỉnh. Ðể đáp ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của khu vực kinh tế tập thể, Liên minh HTX tỉnh đang tiếp tục nâng cao hơn nữa năng lực tư vấn, hỗ trợ có hiệu quả cho các HTX, kịp thời tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương triển khai các chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước về kinh tế tập thể; nắm bắt tình hình, thực trạng các tổ hợp tác, HTX, đề xuất với các cấp, các ngành, địa phương kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc của các HTX, phối hợp với các ngành xây dựng các mô hình HTX điển hình tiên tiến, các HTX mới để lực lượng kinh tế tập thể phát huy tối đa sức mạnh nội lực cùng với các thành phần kinh tế khác đưa nền kinh tế của tỉnh ngày càng phát triển vững chắc. Tiếp tục hỗ trợ, giúp đỡ các HTX hoạt động có hiệu quả. Hướng dẫn các HTX chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX năm 2012. Ðối với các HTX yếu kém không còn khả năng củng cố, nên giải thể để thành lập mới các loại hình kinh tế hợp tác đa dạng, phù hợp hơn theo nhu cầu của kinh tế hộ và đặc điểm của từng địa phương. Tăng cường công tác tư vấn, hướng dẫn các HTX hoạt động tuân thủ nguyên tắc tổ chức và hoạt động theo Luật HTX và Ðiều lệ HTX; hỗ trợ tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển đối với các HTX hoạt động có hiệu quả, giải quyết việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho thành viên.

Theo Quyết định số 2261/QÐ-TTg ngày 15-12-2014 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hỗ trợ phát triển HTX giai đoạn 2015-2020, tại Thông tư 15/2016/TT-BNNPTNT ngày 10-6-2016 của Bộ NN và PTNT hướng dẫn hỗ trợ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đối với HTX nông nghiệp. Theo đó, danh mục các loại kết cấu hạ tầng của HTX nông nghiệp được hỗ trợ bao gồm: Trụ sở làm việc; sân phơi, nhà kho, cửa hàng vật tư nông nghiệp; xưởng sơ chế, chế biến; công trình điện, nước sinh hoạt, chợ; công trình thủy lợi, giao thông nội đồng trong lĩnh vực trồng trọt, lâm nghiệp, diêm nghiệp; công trình kết cấu hạ tầng vùng nuôi trồng thủy, hải sản bao gồm: hệ thống cấp thoát nước đầu mối. Ðây là một chính sách quan trọng góp phần nâng đỡ và thúc đẩy chuyển đổi HTX theo luật, phát triển HTXDVNN theo hướng bền vững./.

Bài và ảnh: Hoàng Tuấn