HTX Tâm Ngọc (Hà Nội) có 36/41 thành viên là người khuyết tật đang đầu tư trong lĩnh vực
trồng, chế biến dược liệu, chăm sóc sắc đẹp, nhưng khi chia sẻ với VnBusiness, chị Trần
Thị Thuần, Chủ tịch kiêm Giám đốc HTX, cho biết đến thời điểm này, HTX chưa
tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ nào.
Khó khăn trong tiếp cận chính sách hỗ trợ
Đặc biệt, với mục tiêu nâng cao thu nhập cho các thành
viên và người lao động, HTX đang mong muốn mở rộng và phát triển sâu những
ngành nghề trên, nên nhu cầu về nguồn vốn rất cao. Ban giám đốc HTX đã làm hồ
sơ để tiếp cận nguồn vốn phát triển nông nghiệp nhưng sau khi làm việc nhiều
lần, thì được trả lời là ngân sách, nguồn vốn chưa về. Trong khi để triển khai
một dự án, kế hoạch sản xuất kinh doanh, HTX không thể “delay” mãi được.
Khi được hỏi, vậy làm cách nào để HTX phát triển sản xuất
như ngày hôm nay? Chị Thuần chia sẻ, 100% vốn HTX có được là của thành viên góp
hoặc đứng tên vay ngân hàng, vay người quen theo mối quan hệ cá nhân.
Cũng là một HTX có tỷ lệ thành viên lên đến 99% là người
khuyết tật nhưng theo anh Lê Việt Cường, Giám đốc HTX Vụn Art (Hà Nội), HTX mới
chỉ tiếp cận được những dự án hỗ trợ về mặt kỹ thuật, đầu ra, xúc tiến thương
mại, chưa tiếp cận được nguồn vốn từ các gói hỗ trợ. HTX vẫn phải vay vốn ngân
hàng với lãi cao từ các khoản vay của cá nhân.
HTX Tâm Ngọc là mô hình hỗ trợ người khuyết tật
phát triển kinh tế, hòa nhập cộng đồng tiêu biểu tại Hà Nội.
Anh Cường cho biết hiện nay, một số tổ chức tín dụng hoặc các hội đoàn
thể có những chính sách hỗ trợ cho một số chương trình, dự án sản xuất kinh
doanh thủ công mỹ nghệ… Nhưng đa số vẫn có tâm lý e ngại cho người khuyết tật
vay vốn vì lo HTX không có khả năng trả nợ.
Có thể thấy, dù có không ít đóng góp về mặt kinh tế và
tạo ra những tác động xã hội tích cực nhưng vẫn còn đó những HTX khuyết tật gặp
khó trong tiếp cận các chính sách hỗ trợ khác nhau.
Chị Trần Thị Thuần chia sẻ, dù biết ứng dụng công nghệ
số, kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất kinh doanh sẽ có nhiều hiệu quả nhưng điều
khiến HTX đau đầu không kém bên cạnh việc khó tiếp cận nguồn vốn là làm sao
giúp các thành viên là người khuyết tật tiếp cận được những công nghệ mới hoặc
có những máy móc, công nghệ phù hợp cả về giá lẫn khả năng vận hành của người
khuyết tật hơn. Bởi hiện nay, máy móc, công nghệ, ứng dụng… phần lớn chỉ tập
trung cho những người bình thường với giá thành khá cao.
Theo số liệu thống kê của Ủy ban Quốc gia về người khuyết
tật Việt Nam, ước tính cả nước có 7,2 triệu người khuyết tật, trong đó có
khoảng 1,5 triệu người người trong độ tuổi còn khả năng lao động và gần 5 triệu
người trong độ tuổi lao động (15 - 60 tuổi). Hiện nay, do yếu thế, dễ bị tổn
thương nên khả năng tiếp cận việc làm trong các doanh nghiệp của người khuyết
tật còn hạn chế. Trong khi nhiều lao động lại lựa chọn và thành công với mô
hình kinh tế tập thể, HTX vì khu vực này ngoài phát triển kinh tế còn đề cao
các yếu tố xã hội nên được đánh giá là phù hợp và vừa sức với những người
khuyết tật.
Chính vì vậy, các HTX có thành viên, lao động là người
khuyết tật là thành phần rất quan trọng vì vừa góp phần vào phát triển kinh tế,
vừa tạo sự lan tỏa, có tính tác động đến xã hội và môi trường, thông qua đó tạo
việc làm cho nhóm người yếu thế cũng như cung cấp các sản phẩm, hàng hóa, dịch
vụ phục vụ nền kinh tế.
Là mô hình kinh tế tập thể nên HTX khuyết tật vẫn là một
trong những đối tượng được tiếp cận các chính sách hỗ trợ trong Luật HTX, chính
sách hỗ trợ lãi suất 2%, hỗ trợ pháp lý, mặt bằng, hỗ trợ cải thiện môi trường
sản xuất… Đặc biệt là những HTX khuyết tật thành lập được doanh nghiệp sẽ có
nhiều cơ hội hơn.
Vậy nhưng, theo các chuyên gia, nhìn chung HTX khuyết tật
cũng bình đẳng như nhiều HTX khác như trong nhiều chính sách hỗ trợ hiện nay
quy định rời rạc, thiếu thống nhất hoặc chỉ tập trung cho HTX nông nghiệp nên
khiến các HTX khó tiếp cận được hỗ trợ. Trong khi đa phần HTX khuyết tật hiện
nay hoạt động trong lĩnh vực tiểu thủ công nghiệp nên những chính sách như phát
triển chuỗi giá trị hàng hóa, phát triển kinh tế tuần hoàn, thậm chí là tiếp
cận nguồn vốn từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX… là điều xa vời.
Mở cơ hội
Để tháo gỡ phần nào khó khăn cho các HTX khuyết tật, Chủ
tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân cho biết, Luật HTX năm 2023 sắp có
hiệu lực từ ngày 1/7/2024 sẽ tạo cơ hội cho những HTX đặc biệt này.
Ngay trong Chương 2 của Luật quy định những chính sách hỗ
trợ cho khu vực kinh tế tập thể, HTX đã có những điều mới. Cụ thể, phần hỗ trợ
về thuế, phí, lệ phí cho HTX được quy định: “Tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX
được hưởng mức ưu đãi thuế, ưu đãi phí và lệ phí cao nhất trong cùng lĩnh vực,
ngành, nghề và địa bàn theo pháp luật về thuế, phí và lệ phí”.
Vậy, chiếu theo Luật Người khuyết tật năm 2010, đơn vị
nào có 30% thành viên, người lao động là người khuyết tật được miễn các loại
thuế thu nhập doanh nghiệp. Ngoài ra, đơn vị sử dụng toàn bộ lao động khuyết
tật cũng được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp.
Người khuyết tật được chia thành 3 loại: khuyết tật nặng,
đặc biệt nặng, khuyết tật nhẹ. Đơn vị sử dụng lao động khuyết tật nhẹ được cho
vay với lãi suất thấp đối với khoản vay là 2 tỷ đồng/dự án. Đối với đơn vị sử
dụng lao động khuyết tật tham gia thành viên và người lao động được vay 100
triệu đồng.
Như vậy, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân
đánh giá Luật HTX năm 2023 đang thông suốt với các luật, quy định liên quan về
người khuyết tật, nên Liên minh HTX Việt Nam đang nghiên cứu, trong đó có thể
kết hợp với Bộ LĐTB&XH để giúp các HTX khuyết tật đáp ứng được các điều
kiện có thể tiếp cận các chính sách hỗ trợ một cách kịp thời nhằm phát triển
sản xuất kinh doanh, tạo việc làm cho thành viên, người lao động một cách hiệu
quả.
Có thể thấy, việc hỗ trợ người khuyết tật được đưa vào
chính sách quốc gia, cụ thể là Luật HTX 2023 được kỳ vọng sẽ khuyến khích những
HTX này giải tỏa những vướng mắc trong vấn đề tài chính, việc làm…
Chị Trần Thị Thuần cho biết, HTX có thể tiếp cận được các
cơ chế cho vay vốn, phí, thuế… như vậy là rất tốt nhưng quan trọng là sự triển
khai, hợp tác của các ngành liên quan tại địa phương như thế nào để phát huy
tính hiệu quả. Vì trước đó, không chỉ HTX Tâm Ngọc mà nhiều HTX khuyết tật khác
cũng đã làm hồ sơ tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ nhưng đều vướng mắc về thủ tục
hồ sơ, điều kiện cho vay.
PGS.TS. Chu Tiến Quang, nguyên Trưởng ban Chính sách phát
triển nông thôn, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương (CIEM), cho biết
một số chính sách như hỗ trợ về thuế phí, lệ phí; miễn giảm tiền sử dụng hoặc
tiền thuê đất… cho HTX trong Luật HTX 2023 là thuộc nhóm chính sách phi vật
chất khi tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX thực hiện tốt bản chất “kinh tế tập
thể” theo Luật HTX.
Các chính sách này không cần nguồn lực vật chất trong thực
hiện nên không bị giới hạn và cần được Nhà nước thực hiện rộng rãi chính sách
hỗ trợ phi vật chất đối với tất cả các tổ chức tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX ở
tất cả các lĩnh vực, ngành nghề với các đối tượng thành viên, người lao động
khác nhau để phát huy giá trị của chính sách nhà nước đối với mô hình kinh tế
tập thể, HTX.
Nguồn: vnbusiness.vn