Theo Liên
minh HTX Việt Nam, tính đến tháng 6/2024, cả nước có 32.688 HTX, tăng 2.263 HTX
so với cùng kỳ năm 2023, và có 139 liên hiệp HTX, tăng 9 liên hiệp HTX. Tuy nhiên, cũng
trong 6 tháng đầu năm, trên cả nước đã giải thể 100 HTX, 1 liên hiệp HTX.
Muốn giải thể cũng không dễ
Có thể thấy, khó khăn từ nội tại đến bối cảnh thị
trường..., nếu HTX không linh hoạt sẽ dễ dẫn đến tình trạng hoạt động cầm
chừng, chết yểu và phải giải thể. Thế nhưng, vẫn có không ít HTX dù đã dừng
hoạt động nhưng không thể giải thể do vướng mắc trong việc đáp ứng các quy định
của pháp luật.
Cụ thể, dù thành viên, lãnh đạo, chính quyền địa phương
đều đồng tình giải thể nhưng quá trình thực hiện theo đúng quy định của HTX
Thủy sản và dịch vụ tổng hợp Phúc Hưng (Bắc Ninh) vẫn còn rất dai dẳng do vướng
các thủ tục về thuế.
Theo quy định, trước khi giải thể, HTX phải hoàn thiện nợ
thuế cho cơ quan quản lý nhà nước. Nhưng hiện nay, HTX không đủ khả năng để
đóng thuế nên vẫn trong diện nợ thuế, từ đó không thể giải thể được.
Năm 2023, HTX đã làm việc với cán bộ địa phương, khi đó,
chiếu theo Luật HTX năm 2012 và Nghị quyết 94/2019/QH14 thì HTX là đơn vị có tư
cách pháp nhân, đồng sở hữu nên Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố sẽ có quyền quyết
định xóa nợ tiền phạt chậm nộp thuế dưới 5 tỷ đồng. Trong khi số tiền nợ thuế
của HTX dưới 10 triệu nhưng phải chờ một thời gian mới được xem xét giải quyết.
Ngoài vấn đề vướng mắc trong nộp phạt, chậm tiền thuế như
HTX Phúc Hưng, công tác lưu trữ, bảo quản giấy tờ, con dấu và hồ sơ pháp lý của
nhiều HTX chưa khoa học nên bị mất, thất lạc, từ đó không thể hoàn thiện hồ sơ
giải thể.
Cần cơ chế phù hợp để giúp HTX giải thể thuận
lợi, từ đó thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển (Ảnh minh họa).
Theo thống kê của Liên minh HTX Quảng Nam, đến nay vẫn còn 20 HTX rơi
vào tình trạng bị mất giấy chứng nhận sử dụng con dấu, thất lạc con dấu, giấy
đăng ký HTX, mất sổ sách kế toán... dẫn đến khó khăn trong thực hiện giải thể.
Bên cạnh đó, các quy định giải thể vẫn rất phức tạp, chưa
chi tiết khiến việc áp dụng trong thực tiễn giải thể đối với nhiều HTX không
thuận lợi.
Cụ thể là nếu HTX chấm dứt hoạt động thì mọi
thủ tục giải thể phải áp dụng theo quy định của Luật Phá sản. Tuy nhiên, Luật
Phá sản lại không quy định rõ ràng về tiêu chí HTX lâm vào phá sản và chế tài
đối với HTX có nghĩa vụ nộp đơn mở thủ tục phá sản nhưng không nộp đơn đúng
thời hạn hoặc không đúng nội dung. Chính vì điều này khiến HTX rất dễ rơi vào
tình trạng mất khả năng thanh toán, không được hưởng các quyền lợi khi làm các
thủ tục phá sản.
Tăng sức "đề kháng" cho HTX
Giải thể dứt điểm các HTX không còn hoạt động là chủ
trương của Chính phủ nhằm giúp khu vực kinh tế tập thể, HTX phát triển hiệu
quả, bền vững. Dù vậy, theo báo cáo từ các địa phương, đến nay, chỉ riêng lĩnh
vực nông nghiệp, cả nước vẫn còn khoảng gần 1.200 HTX ngừng hoạt động nhưng
chưa được giải thể, hoặc chuyển đổi sang loại hình sản xuất, kinh doanh khác.
Trước những khó khăn trong giải thể HTX ngừng hoạt động,
thời gian qua, Liên minh HTX Việt Nam với vai trò bảo vệ quyền và lợi ích chính
đáng cho các HTX đã phối hợp với các ngành chức năng, địa phương để tư vấn, hỗ
trợ, hướng dẫn HTX chuyển đổi, cơ cấu lại đối với HTX ngừng hoạt động, hoạt
động kém hiệu quả, bị phá sản theo Luật Phá sản năm 2014.
Theo các nhà chuyên môn, để giải thể HTX thuận lợi cần có
biện pháp, cơ chế xóa nợ thuế với một số HTX còn tồn đọng một cách nhanh chóng,
ngắn gọn hơn. Hiện nay, theo quy định pháp luật, các khoản nợ tiền thuế, tiền
chậm nộp phải trên 10 năm kể từ ngày hết thời hạn nộp thuế nhưng HTX không có
khả năng thu hồi thì mới được xóa nợ. Điều này càng khiến tình trạng HTX khó
giải thể, tồn tại trên giấy kéo dài dai dẳng.
Bên cạnh đó, việc giải thể HTX đang chịu sự ràng buộc bởi
một số luật liên quan như Luật Phá sản, Luật Quản lý thuế..., trong khi các quy
định trong luật vẫn được đánh giá là phức tạp và chưa được rõ ràng.
Ngay như tại Điều 28 Luật Phá sản 2014 có yêu cầu HTX khi
nộp hồ sơ phá sản phải có báo cáo tài chính trong 3 năm gần nhất. Nếu HTX thành
lập trên 3 năm thì phải kèm theo báo cáo tài chính trong suốt quá trình hoạt
động. Nhưng theo đại diện các HTX, Luật chưa quy định rõ HTX nộp báo cáo tài
chính nhưng báo cáo này có phải kiểm toán hay không. Vì thực chất hiện nay, chỉ
HTX quy mô lớn và các liên hiệp HTX mới có đủ khả năng thực hiện kiểm toán.
Do đó, ngoài việc hỗ trợ của các cơ quan quản lý trong
việc hướng dẫn, hỗ trợ HTX trong hoàn thiện hồ sơ, quy định thì các văn bản
pháp luật liên quan đến hoạt động giải thể HTX cũng cần được bổ sung, cụ thể để
phù hợp với năng lực, thực tế hoạt động của mô hình HTX.
Khi đó, việc kết hợp Luật HTX 2023 với việc cắt giảm, đơn
giản hóa những thủ tục giải thể HTX từ Luật HTX 2012 được coi là sẽ giúp khu
vực kinh tế tập thể, HTX giải quyết được tình trạng HTX khó giải thể như hiện
nay. Khu vực kinh tế tập thể sẽ không bị níu kéo bởi những “áp lực vô hình”.
Bởi sự tồn tại của các HTX yếu kém, ngưng hoạt động nhưng chưa giải thể thời
gian qua đã ảnh hưởng trực tiếp đến đóng góp, chất lượng chung của khu vực kinh
tế tập thể, làm người dân, cơ quan quản lý có cái nhìn không thiện cảm, chưa
đúng về mô hình HTX.
Đặc biệt, hiện nay, trong khu vực kinh tế tập thể, HTX,
số HTX nông nghiệp giải thể, ngừng hoạt động cao hơn so với HTX ở lĩnh vực
khác. Điều này cho thấy, lĩnh vực nông nghiệp được nhiều HTX quan tâm nhưng
cũng gặp không ít khó khăn trong quá trình hoạt động. Do vậy, để tránh tình
trạng ngừng hoạt động, phải giải thể, cần có những chính sách phù hợp, thiết
thực để các HTX trong lĩnh vực này nâng cao năng lực, phát triển sản xuất kinh
doanh hiệu quả hơn.
Như trong việc hỗ trợ vốn, cần có riêng chương trình,
chính sách vay vốn cho khu vực kinh tế tập thể với chế tài, quy định phù hợp sẽ
giúp các HTX thuận lợi hơn trong nâng cao cả về chất và lượng. Điều này cũng
giúp tăng khả năng tiếp cận vốn của các HTX thay vì chỉ có khoảng 10% số HTX
được tiếp cận vốn từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX, và có đến 80% số HTX được khảo
sát từ Liên minh HTX Việt Nam trả lời là phải vay vốn từ thị trường "tín
dụng đen" với lãi suất cao.
Nguồn: vnbusiness.vn